1
Katarzyna Pękacka-Falkowska, Tadeusz Manteuffel Institute of History, Polish Academy of Sciences / Poznań University of Medical Sciences. E‑mail: [email protected]2
Jakub Węglorz, University of Wrocław. E‑mail: [email protected]
Manuscripts and Archival Sources, and Other Unedited Material
London, Natural History Museum,
RBR shelf 302–03, Fossils, vol. I: Humana
London, British Library
Western Manuscripts, Sloane MS 4036; Sloane MS 4037
Primary Sources
Albrycht StanisławRadziwiłł, Pamiętnik o dziejach w Polsce, 2 vols trans. and ed. by Adam Przyboś and Roman Żelewski (Warszawa: PIW, 1980)
Aleksander DionizySkorobohaty, Diariusz, ed. by Tadeusz Wasilewski (Warszawa: DiG, 2000)
ApolinaryWieczorkowicz, Compendium medicum auctum. To iest krótkie zebranie i opisanie chorób, ich różności, przyczyn, znakow, sposobow do leczenia […] (Częstochowa: W drukarni Jasney Gory Częstochowskiey, 1789)
Apteka dla tych co iey, ani Lekarza nie maią (Warszawa: Drukarnia JKMći y Rzeczy pltey, 1750)
BazyliRudomicz, Efemeros czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656–1672, part 1 1656–1664; part 2 1664–1672, trans. by Władysław Froch, ed. by Marian Lech Klementowski and Władysław Froch (Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2002)
BernardO’Connor, The history of Poland in several letters to persons of quality, giving an account of the antient and present state of that kingdom, historical, geographical, physical, political and ecclesiastical […], with sculptures and a new map after the best geographers, with several letters relating to physick. Vol. 2 (London: J. D. for Dan. Brown […] and A. Roper […], 1698)
Daniel MenonMatthiae, Experimentorum medico-chymicorum decades tres […] (Francfourtii: Impensis Johannis Justi Erythropyli, typis Johannis Andreae, 1683)
JacobBreyne, ‘Obs. CCLXXXIX: De musco pulmonario terrestri sanguineo’, Miscellanea Curiosa Medico-Physica Academiae Naturae Curiosorum, 3 (1672), 509–10
JacobBreyne, ‘Obs. CXXXV: De Chrysocome sive stoechade ignescente’, Miscellanea Curiosa Medico-Physica Academiae Naturae Curiosorum, 4–5 (1673/1674), 144
JadwigaRafałowiczówna, A z Warszawy nowiny te… Listy do Elżbiety Sieniawskiej z lat 1710–1720, ed. by Bożena Popiołek (Kraków: Wydawnictwo Naukowe AP, 2000)
JakubLanhaus, Opis podróży. Itinerarium (1768–1769), ed. and introduction by Bogdan Rok and Marian Chachaj (Kraków: Księgarnia Akademicka 2014)
Jan AndrzejMorsztyn, ‘Stolarz z doktora’, in Poezye oryginalne i tłomaczone, ed. by Piotr Chmielowski (Warszawa: S. Lewental, 1883)
Jan AntoniChrapowicki, Diariusz, part 1 1656–1664; part 2 1665–1669, ed. and introduction by Andrzej Rachuba and Tadeusz Wasilewski (Warszawa: PAX 1978, 1988)
KazimierzSarnecki, Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, ed. by Janusz Woliński (Wrocław: ZNO, 2004)
KrzysztofOpaliński, Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641–1653, ed. by Roman Pollak (Wrocław: ZNO, 1957)
LudwikKornary, Nauka zdrowia to jest, skuteczny sposob którym się zdrowie dobre i życie, a przytym zmysłow, rozumu i pamięci całość, aż do ostatniey starości dochować może […] (Wilno: Drukarnia JKM Akadem., 1775)
LudwikPerzyna, Lekarz dla włościan, czyli rady dla pospólstwa (Drukarnia J. O. Xcia Jmci Prymasa: Kalisz 1793)
MarcinMatuszewicz, Diariusz życia mego. Vol. 1, ed. by Bohdan Królikowski (Warszawa: PIW, 1986)
Polska fraszka i satyra medyczna, ed. by Kazimierz Borzęcki and Zbigniew Woźniewski (Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 1961)
Regina Salomea Pilsztynowa z Rusieckich, Proceder podróży i życia mego awantur, ed. by Roman Pollak (Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1957)
Stanisław ZygmuntDruszkiewicz, Pamiętniki 1648–1697, ed. by Marek Wagner (Siedlce: Wydaw. Uczelniane AP, 2001)
The Correspondence of Henry Oldenburg, Vol. 3: 1666–1667. Vol. 5: 1668–1669, ed. and trans. by Alfred Rupert Hall and Marie Boas Hall (Madison, WI: University of Wisconsin Press; London: Mansel; London: Taylor & Francis, 1966)
WilliamDavidsson, Theophrasti Veridici Scoti doctoris medici plicomastix, seu Plicæ e numero morborum aposōasma (Gedani: [n. pub.], 1668)
WirydiannaFiszerowa, Dzieje moje własne i osób postronnych, trans. by Edward Raczyński (Warszawa: Nakładem Tłumacza, 1998)
Secondary Studies
Adalberg, Samuel, Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich (Warszawa: Drukarnia Emila Skiwskiego, 1889–1894)
Andrews, Sasha, ‘Hirudo medicinalis: The Medicinal Leech’, New Voices in Medical Illustration, 24. 3 (2001), 126–31
Dulieu, Louis, La médecine à Montpellier. Vol. 3: L’époque classique, 2e partie (Avignion: Les Presses Universelles, 1986)
Gelfand, Toby, ‘The History of The Medical Profession’, in Companion Encyclopedia Of The History Of Medicine, ed. by William F. Bynum and Roy Porter. Vol. 2 (London: Routledge, 1993), pp. 1119–50
Germain, Alexandre, Les anciennes thèses de l’École de médecine de Montpellier: collations de grades et concours professoraux (Montpellier: Boehm et fils, 1886)
Grace, Pierce A., ‘Therapeutic Bloodletting in Ireland from the Medieval Period to Modern Times’, Proceedings of the Royal Irish Academy Section C, 21.1 (2021), 227–48
Jütte, Robert, Ärzte, Heiler und Patienten. Medizinischer Alltag in der frühen Neuzeit (München: Artemis & Winkler, 1991)
Karpiński, Andrzej, W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne (Warszawa: Neriton, 2000)
Krzysztofik, Małgorzata, ‘The Image of Disease in Religious, Medical-Astrological and Social Discourses: Old Polish Literature as an Example of Early Modern European Mentality’, Journal of Religion and Health, 61 (2022), 3340–49
Kuchowicz, Zbigniew, Z badań nad stanem biologicznym społeczeństwa polskiego od schyłku XVI do końca XVIII wieku, Łódź 1972
Lawrence I.Conrad, and et al., The Western Medical Tradition 800 bc to ad 1800 (Cambridge: Cambridge University Press, 1995)
Lebrun, François, Médecins saints et sorciers aux 17e et 18e siècles: se soigner autrefois (Paris: Éd. du Seuil, 1995)
Lindemann, Mary, Medicine and Society in Early Modern Europe (Cambridge: Cambridge University Press, 2010)
MoulinDe, Daniel, A history of Surgery with Emphasis on the Netherlands (Dodrecht: Martinus Nijhoff Publishers, 1988)
Nutton, Vivian, ‘Humoralism’, in Companion Encyclopedia Of The History Of Medicine, ed. by William F. Bynum and Roy Porter (London: Routledge, 1993), pp. 281–91
Paluchowski, Piotr, Od astrologii i astromedycyny do popularyzacji nauki. Wiedza o niebie w drukach kalendarzowych Prus Królewskich (XVI–XVIII) (Gdańsk: Instytut Kaszubski, Stowarzyszenie Rajcy Gdańscy, 2025)
Pękacka-Falkowska, Katarzyna, ‘Das Danziger Arzneibuch aus dem Jahre 1665’, in Editionswissenschaftliches Kolloquium 2021. Fortführung alter Editionsvorhaben im neuen Gewande, ed. by Helmut Flachenecker and Krzysztof Kopiński (Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2022), pp. 187–204
PękackaFalkowska, Katarzyna, ‘Dyscyplinować i pomagać – toruńskie akuszerki miejskie w XVIII w. (kilka uwag na marginesie przysiąg i porządków akuszerskich)’, Medycyna Nowozytna, 19.2 (2013), pp. 65–105
Pękacka-Falkowska, Katarzyna, ‘Freundtschafft die auch nach dem Tod wärt. Daniel Gödtke, Gerard Blaes i zootomia’, Zapiski historyczne, 85.1 (2020), 51–90
Pękacka-Falkowska, Katarzyna, ‘The Medical Faculty at the University of Leiden and its graduates from the Polish-Lithuanian Commonwealth’, Biuletyn Polskiej Misji Historycznej, 15 (2023), 97–138
Pękacka-Falkowska, Katarzyna, DanutaRaj, and JakubWęglorz, ‘Analysis of the Ethical Issues in Authorship of Collaborative Research. Observations Inspired by the Historical Case Study of Gerard L. Blaes’ (Blasius) Claim to Sole Authorship of ‘Anatome medullae spinalis’, Anatomical Sciences Education, preprint (2024), pp. 1–10, https://doi.org/ [Crossref]
Stolberg, Michael, Learned Physicians and Everyday Medical Practice in the Renaissance, trans. by Logan Kennedy and Leonhard Unglaub (Berlin: Springer, 2022)
Szlagowska, Aleksandra, ‘Mityzacja choroby – choroba jako konstrukt społeczny i kulturowy w kulturze typu ludowego i współczesnej’, in Współpraca na polu medycyny między Niemcami i Polakami, ed. by Michael Sachs, Bożena Płonka-Syroka, and Fritz Dross (Wrocław: Wydawnictwo Arboretum, 2008), pp. 361–87
Vigarello, Georges, Histoire des pratiques de santé – Le sain et le malsain, santé et mieux-être depuis le Moyen Âge (Paris: Éd. du Seuil, 1993)
Węglorz, Jakub, ‘Metody terapeutyczne stosowane w medycynie nowożytnej na terenach Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w. w kontekście charakterystyki wykorzystanych źródeł’, Historyka.Studia Metodologiczne, 48 (2018), 95–109
Węglorz, Jakub, Zdrowie, choroba i lecznictwo w społeczeństwie Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku (Toruń: Adam Marszałek, 2015)
Węglorz, Jakub, ‘Znaczenie i postrzeganie kwalifikacji do uprawiania sztuki lekarskiej w Rzeczypospolitej’, in Sapientia ars vivendi putanda est: wokół kultury i polityki. Studia z dziejów nowożytnych ofiarowane Profesorowi Marianowi Chachajowi, ed. by Adam Perłakowski, Bogdan Rok, and Filip Wolański (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2019), pp. 47–60
Węglorz, Jakub and MaciejWłodarczyk, ‘Postrzeganie wartości medykamentów w epoce staropolskiej na podstawie ich domniemanych właściwości leczniczych’, in Dawne surowce lecznicze, ed. by Wojciech Ślusarczyk and Gabriela Frischke (Lublin: Episteme, 2021), pp. 21–34
Zuba, Kazimierz, ‘O tym jak “Rybeńkę” leczono. Kuracje i zabiegi medyczne Michała Kazimierza Radziwiłła (1702–1762)’, Medycyna Nowożytna. Studia nad Kulturą Medyczną, 8.1 (2001), 89–11
Manuscripts and Archival Sources, and Other Unedited Material
London, Natural History Museum,
RBR shelf 302–03, Fossils, vol. I: Humana
London, British Library
Western Manuscripts, Sloane MS 4036; Sloane MS 4037
Primary Sources
Albrycht StanisławRadziwiłł, Pamiętnik o dziejach w Polsce, 2 vols trans. and ed. by Adam Przyboś and Roman Żelewski (Warszawa: PIW, 1980)
Aleksander DionizySkorobohaty, Diariusz, ed. by Tadeusz Wasilewski (Warszawa: DiG, 2000)
ApolinaryWieczorkowicz, Compendium medicum auctum. To iest krótkie zebranie i opisanie chorób, ich różności, przyczyn, znakow, sposobow do leczenia […] (Częstochowa: W drukarni Jasney Gory Częstochowskiey, 1789)
Apteka dla tych co iey, ani Lekarza nie maią (Warszawa: Drukarnia JKMći y Rzeczy pltey, 1750)
BazyliRudomicz, Efemeros czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656–1672, part 1 1656–1664; part 2 1664–1672, trans. by Władysław Froch, ed. by Marian Lech Klementowski and Władysław Froch (Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2002)
BernardO’Connor, The history of Poland in several letters to persons of quality, giving an account of the antient and present state of that kingdom, historical, geographical, physical, political and ecclesiastical […], with sculptures and a new map after the best geographers, with several letters relating to physick. Vol. 2 (London: J. D. for Dan. Brown […] and A. Roper […], 1698)
Daniel MenonMatthiae, Experimentorum medico-chymicorum decades tres […] (Francfourtii: Impensis Johannis Justi Erythropyli, typis Johannis Andreae, 1683)
JacobBreyne, ‘Obs. CCLXXXIX: De musco pulmonario terrestri sanguineo’, Miscellanea Curiosa Medico-Physica Academiae Naturae Curiosorum, 3 (1672), 509–10
JacobBreyne, ‘Obs. CXXXV: De Chrysocome sive stoechade ignescente’, Miscellanea Curiosa Medico-Physica Academiae Naturae Curiosorum, 4–5 (1673/1674), 144
JadwigaRafałowiczówna, A z Warszawy nowiny te… Listy do Elżbiety Sieniawskiej z lat 1710–1720, ed. by Bożena Popiołek (Kraków: Wydawnictwo Naukowe AP, 2000)
JakubLanhaus, Opis podróży. Itinerarium (1768–1769), ed. and introduction by Bogdan Rok and Marian Chachaj (Kraków: Księgarnia Akademicka 2014)
Jan AndrzejMorsztyn, ‘Stolarz z doktora’, in Poezye oryginalne i tłomaczone, ed. by Piotr Chmielowski (Warszawa: S. Lewental, 1883)
Jan AntoniChrapowicki, Diariusz, part 1 1656–1664; part 2 1665–1669, ed. and introduction by Andrzej Rachuba and Tadeusz Wasilewski (Warszawa: PAX 1978, 1988)
KazimierzSarnecki, Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, ed. by Janusz Woliński (Wrocław: ZNO, 2004)
KrzysztofOpaliński, Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641–1653, ed. by Roman Pollak (Wrocław: ZNO, 1957)
LudwikKornary, Nauka zdrowia to jest, skuteczny sposob którym się zdrowie dobre i życie, a przytym zmysłow, rozumu i pamięci całość, aż do ostatniey starości dochować może […] (Wilno: Drukarnia JKM Akadem., 1775)
LudwikPerzyna, Lekarz dla włościan, czyli rady dla pospólstwa (Drukarnia J. O. Xcia Jmci Prymasa: Kalisz 1793)
MarcinMatuszewicz, Diariusz życia mego. Vol. 1, ed. by Bohdan Królikowski (Warszawa: PIW, 1986)
Polska fraszka i satyra medyczna, ed. by Kazimierz Borzęcki and Zbigniew Woźniewski (Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 1961)
Regina Salomea Pilsztynowa z Rusieckich, Proceder podróży i życia mego awantur, ed. by Roman Pollak (Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1957)
Stanisław ZygmuntDruszkiewicz, Pamiętniki 1648–1697, ed. by Marek Wagner (Siedlce: Wydaw. Uczelniane AP, 2001)
The Correspondence of Henry Oldenburg, Vol. 3: 1666–1667. Vol. 5: 1668–1669, ed. and trans. by Alfred Rupert Hall and Marie Boas Hall (Madison, WI: University of Wisconsin Press; London: Mansel; London: Taylor & Francis, 1966)
WilliamDavidsson, Theophrasti Veridici Scoti doctoris medici plicomastix, seu Plicæ e numero morborum aposōasma (Gedani: [n. pub.], 1668)
WirydiannaFiszerowa, Dzieje moje własne i osób postronnych, trans. by Edward Raczyński (Warszawa: Nakładem Tłumacza, 1998)
Secondary Studies
Adalberg, Samuel, Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich (Warszawa: Drukarnia Emila Skiwskiego, 1889–1894)
Andrews, Sasha, ‘Hirudo medicinalis: The Medicinal Leech’, New Voices in Medical Illustration, 24. 3 (2001), 126–31
Dulieu, Louis, La médecine à Montpellier. Vol. 3: L’époque classique, 2e partie (Avignion: Les Presses Universelles, 1986)
Gelfand, Toby, ‘The History of The Medical Profession’, in Companion Encyclopedia Of The History Of Medicine, ed. by William F. Bynum and Roy Porter. Vol. 2 (London: Routledge, 1993), pp. 1119–50
Germain, Alexandre, Les anciennes thèses de l’École de médecine de Montpellier: collations de grades et concours professoraux (Montpellier: Boehm et fils, 1886)
Grace, Pierce A., ‘Therapeutic Bloodletting in Ireland from the Medieval Period to Modern Times’, Proceedings of the Royal Irish Academy Section C, 21.1 (2021), 227–48
Jütte, Robert, Ärzte, Heiler und Patienten. Medizinischer Alltag in der frühen Neuzeit (München: Artemis & Winkler, 1991)
Karpiński, Andrzej, W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne (Warszawa: Neriton, 2000)
Krzysztofik, Małgorzata, ‘The Image of Disease in Religious, Medical-Astrological and Social Discourses: Old Polish Literature as an Example of Early Modern European Mentality’, Journal of Religion and Health, 61 (2022), 3340–49
Kuchowicz, Zbigniew, Z badań nad stanem biologicznym społeczeństwa polskiego od schyłku XVI do końca XVIII wieku, Łódź 1972
Lawrence I.Conrad, and et al., The Western Medical Tradition 800 bc to ad 1800 (Cambridge: Cambridge University Press, 1995)
Lebrun, François, Médecins saints et sorciers aux 17e et 18e siècles: se soigner autrefois (Paris: Éd. du Seuil, 1995)
Lindemann, Mary, Medicine and Society in Early Modern Europe (Cambridge: Cambridge University Press, 2010)
MoulinDe, Daniel, A history of Surgery with Emphasis on the Netherlands (Dodrecht: Martinus Nijhoff Publishers, 1988)
Nutton, Vivian, ‘Humoralism’, in Companion Encyclopedia Of The History Of Medicine, ed. by William F. Bynum and Roy Porter (London: Routledge, 1993), pp. 281–91
Paluchowski, Piotr, Od astrologii i astromedycyny do popularyzacji nauki. Wiedza o niebie w drukach kalendarzowych Prus Królewskich (XVI–XVIII) (Gdańsk: Instytut Kaszubski, Stowarzyszenie Rajcy Gdańscy, 2025)
Pękacka-Falkowska, Katarzyna, ‘Das Danziger Arzneibuch aus dem Jahre 1665’, in Editionswissenschaftliches Kolloquium 2021. Fortführung alter Editionsvorhaben im neuen Gewande, ed. by Helmut Flachenecker and Krzysztof Kopiński (Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2022), pp. 187–204
PękackaFalkowska, Katarzyna, ‘Dyscyplinować i pomagać – toruńskie akuszerki miejskie w XVIII w. (kilka uwag na marginesie przysiąg i porządków akuszerskich)’, Medycyna Nowozytna, 19.2 (2013), pp. 65–105
Pękacka-Falkowska, Katarzyna, ‘Freundtschafft die auch nach dem Tod wärt. Daniel Gödtke, Gerard Blaes i zootomia’, Zapiski historyczne, 85.1 (2020), 51–90
Pękacka-Falkowska, Katarzyna, ‘The Medical Faculty at the University of Leiden and its graduates from the Polish-Lithuanian Commonwealth’, Biuletyn Polskiej Misji Historycznej, 15 (2023), 97–138
Pękacka-Falkowska, Katarzyna, DanutaRaj, and JakubWęglorz, ‘Analysis of the Ethical Issues in Authorship of Collaborative Research. Observations Inspired by the Historical Case Study of Gerard L. Blaes’ (Blasius) Claim to Sole Authorship of ‘Anatome medullae spinalis’, Anatomical Sciences Education, preprint (2024), pp. 1–10, https://doi.org/ [Crossref]
Stolberg, Michael, Learned Physicians and Everyday Medical Practice in the Renaissance, trans. by Logan Kennedy and Leonhard Unglaub (Berlin: Springer, 2022)
Szlagowska, Aleksandra, ‘Mityzacja choroby – choroba jako konstrukt społeczny i kulturowy w kulturze typu ludowego i współczesnej’, in Współpraca na polu medycyny między Niemcami i Polakami, ed. by Michael Sachs, Bożena Płonka-Syroka, and Fritz Dross (Wrocław: Wydawnictwo Arboretum, 2008), pp. 361–87
Vigarello, Georges, Histoire des pratiques de santé – Le sain et le malsain, santé et mieux-être depuis le Moyen Âge (Paris: Éd. du Seuil, 1993)
Węglorz, Jakub, ‘Metody terapeutyczne stosowane w medycynie nowożytnej na terenach Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w. w kontekście charakterystyki wykorzystanych źródeł’, Historyka.Studia Metodologiczne, 48 (2018), 95–109
Węglorz, Jakub, Zdrowie, choroba i lecznictwo w społeczeństwie Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku (Toruń: Adam Marszałek, 2015)
Węglorz, Jakub, ‘Znaczenie i postrzeganie kwalifikacji do uprawiania sztuki lekarskiej w Rzeczypospolitej’, in Sapientia ars vivendi putanda est: wokół kultury i polityki. Studia z dziejów nowożytnych ofiarowane Profesorowi Marianowi Chachajowi, ed. by Adam Perłakowski, Bogdan Rok, and Filip Wolański (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2019), pp. 47–60
Węglorz, Jakub and MaciejWłodarczyk, ‘Postrzeganie wartości medykamentów w epoce staropolskiej na podstawie ich domniemanych właściwości leczniczych’, in Dawne surowce lecznicze, ed. by Wojciech Ślusarczyk and Gabriela Frischke (Lublin: Episteme, 2021), pp. 21–34
Zuba, Kazimierz, ‘O tym jak “Rybeńkę” leczono. Kuracje i zabiegi medyczne Michała Kazimierza Radziwiłła (1702–1762)’, Medycyna Nowożytna. Studia nad Kulturą Medyczną, 8.1 (2001), 89–11