Skip to content
1882
Volume 29, Issue 1
  • ISSN: 0035-3620
  • E-ISSN: 2295-9696

Abstract

Abstract

Le débat sur la pauvreté monastique a connu un regain polémique en péninsule Italienne au cours du second tiers du e siècle. Le parti sévère a alors trouvé son champion en la personne du dominicain Daniele Concina. En 1736, Concina publie un où il plaide pour le rétablissement d'une stricte observance monastique du voeu de pauvreté, dont les casuistes avaient assoupli les contraintes. En 1739, il fait paraître sa , qui se signale par son insistance sur le fait que le voeu de pauvreté est un contrat bilatéral entre l'Ordre et son religieux : si l'un manque à ses obligations, l'autre est délié des siennes. Dans le déroulement de la crise rigoriste du mitan du siècle, la querelle de la pauvreté monastique a été fondatrice à plusieurs égards. Par elle, Concina, qui n'a encore rien publié, est amené à prendre la plume et à se faire auteur. Par elle, aussi, le coup d'envoi est donné d'une vaste offensive contre l'indulgence de la casuistique jésuite.

Abstract

The debate over monastic poverty witnessed a heated revival in Italy during the second third of the 18th century. The rigorist party found its champion in the Dominican Daniele Concina. In 1736, Concina published his in which he argued for the reestablishment of a strict monastic observance of the vow of poverty, for which casuists has eased the constraints. In 1739, he published his , where he insisted that the vow of poverty is a bi-lateral contract between the Order and the monk. If either does not fulfill his obligations, the other is released from his. In the development of the mid-century rigorist crisis, the debate over monastic poverty played a founding role in many ways. It inspired Concina, who had published nothing previously, to take the pen and become an author. It also launched a vast offensive against the indulgence of Jesuit casuistry.

Abstract

Die Debatte über monastische Armut erfuhr während des zweiten Drittels des 18. Jahrhunderts ein polemisches Wiederaufleben auf der Italienischen Halbinsel. Die rigoristische Fraktion hatte ihren Vorkämpfer in der Person des Dominikaners Daniele Concina. Im Jahre 1736 veröffentlichte Concina einen , in dem er für die Wiedereinführung einer strikten monastischen Einhaltung des Armutsgelübdes argumentierte, dessen Verpflichtungen durch die Kasuisten abgeschwächt worden waren. Im Jahre 1739 veröffentlichte er seine , in der er aufzeigte, dass das Armutsgelübde seiner Ansicht nach ein bilateraler Vertrag zwischen dem Orden und dem Religiosen war : Würde der eine seinen Verpflichtungen nicht nachkommen, wäre der andere ipso facto von diesen ebenfalls gelöst. Im Verlauf der rigoristischen Krise der Mitte des Jahrhunderts spielte der Streit über die Armut eine wichtige Rolle in vielerlei Hinsicht. So wurde Cocina, der nie zuvor etwas veröffentlicht hatte, dazu bewegt, die Feder zu ergreifen und Autor zu werden. Ebenso wurde er zum Auftakt einer breiten Front gegen die Duldung der Jesuitischen Kasuistik.

Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.1484/J.RM.4.2019010
2018-01-01
2025-12-16

Metrics

Loading full text...

Full text loading...

References

  1. Éditions et traductions de textes
    Acta Sanctorum. Augusti, t. i, éd. Guillaume Cuypers, Jean-Baptiste Du Sollier, Jean Pien et al., Anvers, 1733.
    [Google Scholar]
  2. Martín de Azpilcueta, Commentarius de uoto paupertatis, deque fine religionis, Rome, V. Eliano, 1574.
    [Google Scholar]
  3. Francesco Bordoni, Religiosa paupertas reformata ad mentem Sanctorum Patrum institutorum, Summorum Pontificum, Sacrorum Conciliorum et piissimi imperatoris Iustiniani, Venise, 1664.
    [Google Scholar]
  4. Francesco Bordoni, Variae resolutiones, seu consilia regularia, nedum regularibus personis, uerumetiam praelatis ecclesiasticis, sacerdotibus, iudicibus, aduocatis, causidicis, aliisque in utroque foro uersantibus apprime utilia, imo et necessaria, Venise, Bertanos, 1641.
    [Google Scholar]
  5. Bullarum, diplomatum et priuilegiorum Sanctorum Romanorum Pontificum Taurinensis editio, t. xiii, Turin, 1868.
    [Google Scholar]
  6. [Tommaso Gundisalvo Carattini], Vita claustralis a Christo seruatore exemplo atque hortatu inducta, ab Apostolis comprobata, et a SS. Patribus toto Orbe propagata ac diffusa, uariis dissertationibus illustrata, opus critico-historico-theologicum in tres partes tributum, in quarum altera agitur praesertim de uoto paupertatis aduersus auctorem Commentarii duplicis et Disciplinae apostolico-monasticae, Vérone, A. Carattoni, 1743.
    [Google Scholar]
  7. [Daniele Concina], Commentarius historico-apologeticus in duas dissertationes tributus, quarum altera anticriticis animaduersionibus refellit ea quae, aduersus paupertatis disciplinam a Diuo Patriarcha Dominico in suo ordine constitutam, intemperantiore critice scriptis prodiderunt continuatores Bollandi in commentariis nuper in acta eiusdem patriarchae editis; altera eandem disciplinam a laxioribus P. Raphaelis de Pornasio interpretamentis uindicat, Venise, 1736.
    [Google Scholar]
  8. [Daniele Concina], Defensio decretorum Concilii Tridentini et apostolicarum constitutionum Ecclesiae Romanae in causa paupertatis monasticae aduersus duos libros inscriptos Vita claustralis et Vindiciae regularium, Bologne, s. n., 1745.
    [Google Scholar]
  9. [Daniele Concina], Della storia del probabilismo e del rigorismo dissertazioni teologiche, morali e critiche, nelle quali si spiegano e dalle sottigliezze de’ moderni probabilisti si difendono i principi fondamentali della teologia cristiana, 2 vol., Lucques, S. Occhi, 1743.
    [Google Scholar]
  10. [Daniele Concina], Disciplina apostolico-monastica dissertationibus theologicis illustrata et in duas partes tributa, in quarum prima de uoto paupertatis uita communi circumscripto, in altera de caeteris eiusdem disciplinae praecipuis capitibus disseritur, Venise, Baglioni [typ. Balleoniana], 1739.
    [Google Scholar]
  11. [Daniele Concina], La Quaresima appellante dal foro contenzioso di alcuni recenti casisti al tribunale del buon senso e della buona fede del popolo cristiano. Sopra quel suo precetto del digiuno da accoppiarsi coll’uso delle carni permesse pel solo nocumento o penuria del vitto quaresimale. In questa disputa validi preservativi a’ cristiani si porgono, accioché sedotti non restino da due libricciuoli di fresco stampati su questa materia, Venise, S. Occhi, 1739.
    [Google Scholar]
  12. Heinrich Denzinger et Adolf Schönmetzer, Enchiridion symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum, 36e éd., Fribourg-en-Brisgau-Rome, 1976.
    [Google Scholar]
  13. Antonino Diana, Resolutiones morales in quatuor partes distributae, Venise, F. Baba, 1636 [11628].
    [Google Scholar]
  14. Antonio do Espirito Santo, Directorium regularium, in quo practicabiliores casus, tum ex iure, tum ex bullis pontificiis, necnon Eminentissimorum Cardinalium declarationibus illustrantur et iuxta regulam et constitutiones Carmelitarum Discalceatorum accommodantur, Lyon, J. A. Huguetan et G. Barbier, 1670 [11661].
    [Google Scholar]
  15. Marguerin de La Bigne, Maxima bibliotheca ueterum Patrum et antiquorum scriptorum ecclesiasticorum, 27 vol., Lyon, Anisson, 1677.
    [Google Scholar]
  16. Prospero Lambertini, De seruorum Dei beatificatione et beatorum canonizatione, 4 vol., Venise, 1764 [11734-1738].
    [Google Scholar]
  17. Juan Bautista de Lezana, Opera regularia et moralia, 4 vol., Lyon, 1678.
    [Google Scholar]
  18. Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum historica, t. x, Acta capitulorum generalium, vol. 5, Ab anno 1558 usque ad annum 1600, éd. Benedikt Maria Reichert, Rome-Stuttgart, 1901.
    [Google Scholar]
  19. Raffaele di Pornassio, Tractatus de communi et proprio religiosorum […] a fr. Vincentio Maria Ord. praedicatorum cardinali Vrsino archiepiscopo Beneuentano, postea Benedicto XIII, editum et fr. Augustino Pipia eiusdem Ordinis Generali magistro dicatum, 4e éd., Orvieto, 1851 [11723].
    [Google Scholar]
  20. Sacrosanctum Concilium Tridentinum. Cum citationibus ex utroque testamento, juris pontificii constitutionibus, aliisque S. Rom. Eccl. Conciliis, Bassano, 1842.
    [Google Scholar]
  21. Dominikus Schramm, Compendium theologiae dogmaticae, scholasticae et moralis methodo scientifica propositum, 3 vol., Augsbourg, M. Rieger et f., 1768.
    [Google Scholar]
  22. Francisco Suárez, Opera omnia, éd. Charles Berton, t. xv, Paris, 1859.
    [Google Scholar]
  23. Ascanio Tamburini, De iure abbatissarum et monialium, siue praxis gubernandi moniales aliasque mulieres sub habitu ecclesiastico et regulari degentes ad stylum Curiae Romanae elucubrata, conciliorum, canonum, Summorum Pontificum et Sacrarum Congregationum decretis, SS. Patrum sanctionibus, theologorum ac iusdicentium sententiis roborata atque illustrata, 2e éd., Lyon, 1648.
    [Google Scholar]
  24. Jacques Thorentier, Dissertation sur la pauvreté religieuse, où on fait voir que les petites rentes ou pensions et l’argent mis en dépôt ne peuvent s’accorder avec le vœu solennel que l’on fait en s’engageant dans la religion, Paris, Babuty, 1726.
    [Google Scholar]
  25. Trattato della vita comune de’ religiosi nel quale si mostra il gran bene che nasce da questa maniera di vivere e per lo contrario il danno che risulta dalla vita particolare, opera non solo utile, ma necessaria a tutti i regolari, Florence, 1851 [11695].
    [Google Scholar]
  26. Zeghert Bernhard Van Espen, Dissertation canonique sur le vice de la propriété des religieux et des religieuses, Lyon, A. Boudet, 1693.
    [Google Scholar]
  27. Monographies
    Antonella Barzazi, Gli affanni dell’erudizione. Studi e organizzazione culturale degli ordini religiosi a Venezia tra Sei e Settecento, Venise, 2004 (Memorie. Classe di scienze morali, lettere ed arti).
    [Google Scholar]
  28. Pier Davide Guenzi, Inter ipsos grauiores antiprobabilistas. L’opera di Paolo Rulfi (1731 ca-1811) nello specchio delle dispute teologico-morali del secolo XVIII, Turin, 2013 (Studia Taurinensia, 41).
    [Google Scholar]
  29. Gustave Leclerc, Zeger-Bernard Van Espen (1646-1728) et l’autorité ecclésiastique. Contribution à l’histoire des théories gallicanes et du jansénisme, Zurich, 1964 (Studia et textus historiae juris canonici, 2).
    [Google Scholar]
  30. Massimo Mancini, Lana alle carni. La riforma domenicana a Venezia nel Sei-Settecento, Bologne, 2010 (Domenicani, 30).
    [Google Scholar]
  31. Jean-Louis Quantin, Le rigorisme chrétien, Paris, 2001 (Histoire du christianisme).
    [Google Scholar]
  32. Alberto Vecchi, Correnti religiose nel Sei-Settecento veneto, Venise-Rome, 1962 (Civiltà veneziana. Studi, 15).
    [Google Scholar]
  33. Massimiliano Zanot, Francesco Bordoni (1594-1671), teologo, inquisitore, storico, Rome, 1999.
    [Google Scholar]
  34. Ouvrages collectifs
    A Companion to Francisco Suárez, éd. Victor M. Salas et Robert L. Fastiggi, Leyde-Boston, 2015 (Brill’s Companions to the Christian Tradition, 53).
    [Google Scholar]
  35. Antiromanisme doctrinal et romanité ecclésiale dans le catholicisme posttridentin (XVIe-XXe siècles). Actes de la journée d’études de Lyon (30 novembre 2007), dir. Sylvio Hermann De Franceschi, Lyon, 2008 (Chrétiens et sociétés. Documents et mémoires, 7).
    [Google Scholar]
  36. Chiesa e denaro tra Cinquecento e Settecento. Possesso, uso, immagine. Atti del XIII Convegno di studio dell’Associazione italiana dei professori di storia della Chiesa, Aosta, 9-13 settembre 2003, dir. Ugo Dovere, Milan, 2004 (Storia della Chiesa. Saggi, 21).
    [Google Scholar]
  37. Droits antiromains. Juridictionalisme catholique et romanité ecclésiale (XVIe-XIXe siècles). Actes du colloque de Lyon (30 septembre-1er octobre 2016), dir. S. H. De Franceschi et Bernard Hours, Lyon, 2017 (Chrétiens et sociétés. Documents et mémoires, 33).
    [Google Scholar]
  38. Zeger-Bernard Van Espen at the Crossroads of Canon Law, History, Theology and Church-State Relations, dir. Guido Cooman, Maurice Van Stiphout et Bart Wauters, Louvain, 2003 (Bibliotheca ephemeridum theologicarum Lovaniensium, 170).
    [Google Scholar]
  39. Contributions à un ouvrage collectif
    Jean-Robert Armogathe, « Auctoritas ab Ecclesia mutuata. Ecclésiologie ministérielle et pouvoir temporel chez Van Espen (1646-1728) », dans Antiromanisme doctrinal et romanité ecclésiale dans le catholicisme posttridentin (XVIe-XXe siècles). Actes de la journée d’études de Lyon (30 novembre 2007), dir. Sylvio Hermann De Franceschi, Lyon, 2008 (Chrétiens et sociétés. Documents et mémoires, 7), p. 103117.
    [Google Scholar]
  40. Jean-Robert Armogathe, « Jus nouissimum et reseruationes odiosae. Van Espen et la curie romaine », dans Droits antiromains. Juridictionalisme catholique et romanité ecclésiale (XVIe-XIXe siècles). Actes du colloque de Lyon (30 septembre-1er octobre 2016), dir. S. H. De Franceschi et Bernard Hours, Lyon, 2017 (Chrétiens et sociétés. Documents et mémoires, 33), p. 117127.
    [Google Scholar]
  41. Michele Miele, « Il costo della vita consacrata. La polemica sul peculio nel Settecento », Chiesa e denaro tra Cinquecento e Settecento. Possesso, uso, immagine. Atti del XIII Convegno di studio dell’Associazione italiana dei professori di storia della Chiesa, Aosta, 9-13 settembre 2003, dir. Ugo Dovere, Milan, 2004 (Storia della Chiesa. Saggi, 21), p. 281304.
    [Google Scholar]
  42. Pietro Stella, « Espenius inter canonistas princeps. Débats doctrinaux et combats politiques autour de Zeger-Bernard Van Espen dans l’Italie du xviiie siècle », dans Zeger-Bernard Van Espen at the Crossroads of Canon Law, History, Theology and Church-State Relations, dir. Guido Cooman, Maurice Van Stiphout et Bart Wauters, Louvain, 2003 (Bibliotheca ephemeridum theologicarum Lovaniensium, 170), p. 299330.
    [Google Scholar]
  43. Articles
    Emanuele Colombo, « Contro il probabilistico sistema. Lettere di Gaetano da Bergamo a Pietro Ballerini (1734-1738) », Rivista di storia della Chiesa in Italia, t. 72, n° 1, 2008, p. 81111.
    [Google Scholar]
  44. Raymond Creytens, « Raphaël de Pornassio O. P. (†1467). Vie et œuvres », Archivum fratrum praedicatorum, t. 49, 1979, p. 145192; t. 50, 1980, p. 117166.
    [Google Scholar]
  45. Maria Teresa Fattori, « Lambertini a Bologna, 1731-1740 », Rivista di storia della Chiesa in Italia, t. 61, n° 2, 2007, p. 417461.
    [Google Scholar]
  46. Vincenzo Lavenia, « Martín de Azpilcueta (1492-1586). Un profilo », Archivio italiano per la storia della pietà, t. 16, 2003, p. 15144.
    [Google Scholar]
  47. Pietro G. Nonis, « Daniele e Niccolò Concina. Filosofia e religione attorno a una cattedra patavina del Settecento », Studia patavina, t. 23, n° 3, 1976, p. 520569.
    [Google Scholar]
  48. Pietro G. Nonis, « La morale religiosa di Daniele Concina », Memorie storiche Forogiuliesi, t. 75, 1975, p. 195266.
    [Google Scholar]
  49. Bernard Plongeron, « Spiritualité et pauvreté monastique au xviiie siècle », Revue d’histoire de l’Église de France, t. 52, n° 149, 1966, p. 87111.
    [Google Scholar]
  50. Paolo Preto, « Concina, Daniele », Dizionario biografico degli Italiani, vol. xxvii, Rome, 1982, p. 716722.
    [Google Scholar]
  51. Jean-Louis Quantin, « Le Saint-Office et le probabilisme (1677-1679). Contribution à l’histoire de la théologie morale à l’époque moderne », Mélanges de l’École française de Rome. Italie et Méditerranée, t. 114, n° 2, 2002, p. 875960.
    [Google Scholar]
/content/journals/10.1484/J.RM.4.2019010
Loading
  • Article Type: Research Article
This is a required field.
Please enter a valid email address.
Approval was a Success
Invalid data
An error occurred.
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error:
Please enter a valid_number test
aHR0cHM6Ly93d3cuYnJlcG9sc29ubGluZS5uZXQv